डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम: एक प्रेरणादायी जीवनचरित्र
डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम यांचा जन्म १५ ऑक्टोबर १९३१ रोजी तामिळनाडू राज्यातील रामेश्वरम या छोट्याशा गावात झाला. त्यांच्या कुटुंबाची आर्थिक परिस्थिती खूपच साधारण होती. वडील जैनुलाब्दीन हे नौकांचे मालक होते आणि आई आशियाम्मा एक धार्मिक व प्रेमळ गृहिणी होत्या. डॉ. कलाम यांना लहानपणापासूनच विज्ञान, तंत्रज्ञान, आणि शिक्षण यांची आवड होती.
शिक्षण आणि सुरुवातीचा प्रवास
डॉ. कलाम यांनी तिरुचिरापल्लीतील सेंट जोसेफ कॉलेजमधून भौतिकशास्त्रात पदवी घेतली. त्यानंतर त्यांनी मद्रास इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (MIT) येथून एरोस्पेस अभियांत्रिकीचा अभ्यासक्रम पूर्ण केला. त्यांच्या शिक्षणासाठी कुटुंबाला मोठा आर्थिक त्याग करावा लागला. परंतु डॉ. कलाम यांनी आपल्या मेहनतीने आणि चिकाटीने कुटुंबाचा त्याग व्यर्थ जाणार नाही, हे सिद्ध केले.
व्यावसायिक जीवन आणि वैज्ञानिक योगदान
शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर डॉ. कलाम यांनी डीआरडीओ (Defence Research and Development Organisation) मध्ये काम सुरू केले. त्यानंतर त्यांनी इस्रो (Indian Space Research Organisation) मध्ये योगदान दिले. भारताच्या क्षेपणास्त्र कार्यक्रमात त्यांनी मोलाची भूमिका बजावली.
- ‘अग्नि’ आणि ‘पृथ्वी’ क्षेपणास्त्रांची निर्मिती:
डॉ. कलाम यांनी या क्षेपणास्त्रांच्या विकासात महत्त्वपूर्ण भूमिका निभावली, ज्यामुळे भारत संरक्षण क्षेत्रात स्वयंपूर्ण झाला. - पोखरण अणुचाचणी (१९९८):
भारताचे संरक्षण सामर्थ्य सिद्ध करणाऱ्या या ऐतिहासिक चाचणीमध्ये डॉ. कलाम यांनी मुख्य भूमिका बजावली.
भारताचे ११वे राष्ट्रपती
२००२ साली डॉ. कलाम यांची भारताचे ११वे राष्ट्रपती म्हणून निवड झाली. राष्ट्रपती म्हणून त्यांनी “जनतेचे राष्ट्रपती” म्हणून ख्याती मिळवली. त्यांच्या साधेपणामुळे आणि दृष्टीकोनामुळे ते प्रत्येक भारतीयाच्या मनात स्थान निर्माण करू शकले.
राष्ट्रपती कार्यकाळातील महत्त्वाचे उपक्रम:
- ‘भारत २०२०’ दृष्टिकोन:
त्यांनी भारताला विकसित देश बनवण्यासाठी अनेक योजना आणि धोरणे मांडली. - विद्यार्थ्यांसाठी प्रेरणा:
त्यांनी शाळा, महाविद्यालये आणि विद्यापीठांमध्ये जाऊन तरुणांना शिक्षणाचे महत्त्व पटवून दिले.
लेखन कार्य
डॉ. कलाम हे उत्तम लेखक होते. त्यांच्या पुस्तकांमधून तरुणांना प्रेरणा देणारे विचार आढळतात.
प्रमुख पुस्तके:
- विंग्स ऑफ फायर:
आत्मचरित्र, ज्यात त्यांनी आपल्या संघर्षमय जीवनाची कहाणी सांगितली आहे. - इंडिया २०२०:
भारताच्या विकासासाठी त्यांनी मांडलेला दृष्टिकोन. - इग्नायटेड माइंड्स:
भारतीय तरुणांसाठी प्रेरणा देणारे विचार. - माय जर्नी:
स्वप्ने आणि कृतींमध्ये रुपांतर करण्याच्या त्यांच्या प्रवासाची कहाणी. - टार्गेट ३ बिलियन:
ग्रामीण भारताच्या विकासासाठी उपाययोजना.
डॉ. कलाम यांचे विचार
- “स्वप्ने ती नाहीत जी तुम्हाला झोपेत येतात, स्वप्ने ती आहेत जी तुम्हाला झोपू देत नाहीत.”
- “यशाचा आनंद मिळवण्यासाठी अडथळ्यांवर मात करणे गरजेचे आहे.”
- “जर तुम्हाला सूर्याप्रमाणे चमकायचे असेल, तर आधी जळणे शिकले पाहिजे.”
डॉ. कलाम यांचे निधन
२७ जुलै २०१५ रोजी शिलाँग येथे विद्यार्थ्यांना व्याख्यान देताना डॉ. कलाम यांचे हृदयविकाराच्या झटक्याने निधन झाले. त्यांच्या जाण्याने भारताने एक महान वैज्ञानिक, नेते, आणि प्रेरणादायक व्यक्तिमत्त्व गमावले.
निष्कर्ष
डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम हे भारतीय इतिहासातील एक महान व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांचे जीवन संघर्ष, कर्तृत्व, आणि साधेपणाचे उत्तम उदाहरण आहे. त्यांनी विज्ञान, शिक्षण, आणि नेतृत्वाच्या माध्यमातून भारताला प्रगतीच्या मार्गावर नेले. आजही त्यांचे विचार आणि कार्य लाखो लोकांसाठी प्रेरणादायी आहेत.
“जीवनात फक्त तुम्ही किती मोठे स्वप्ने पाहता हे महत्त्वाचे नाही, ती स्वप्ने साकार करण्यासाठी तुम्ही किती प्रामाणिकपणे प्रयत्न करता, हे महत्त्वाचे आहे.”
FAQ: डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम यांच्याबद्दल प्रश्नोत्तरे
प्रश्न १: डॉ. कलाम यांना “मिसाइल मॅन” का म्हणतात?
उत्तर: डॉ. कलाम यांनी भारताच्या क्षेपणास्त्र कार्यक्रमात महत्त्वाची भूमिका बजावली. ‘अग्नि’ आणि ‘पृथ्वी’ यांसारख्या क्षेपणास्त्रांच्या यशस्वी निर्मितीमुळे त्यांना “मिसाइल मॅन ऑफ इंडिया” म्हणून ओळखले जाते.
प्रश्न २: डॉ. कलाम यांचा मुख्य संदेश काय होता?
उत्तर: डॉ. कलाम यांचा मुख्य संदेश होता, “तरुणांनी स्वप्ने बघावी आणि ती साध्य करण्यासाठी अथक प्रयत्न करावेत.”
प्रश्न ३: डॉ. कलाम यांची कोणती पुस्तके सर्वाधिक प्रसिद्ध आहेत?
उत्तर: त्यांच्या ‘विंग्स ऑफ फायर’, ‘इंडिया २०२०’, आणि ‘इग्नायटेड माइंड्स’ या पुस्तकांनी मोठी लोकप्रियता मिळवली.
प्रश्न ४: डॉ. कलाम यांनी कोणत्या क्षेत्रात योगदान दिले?
उत्तर: त्यांनी वैज्ञानिक क्षेत्रात, विशेषतः अंतराळ संशोधन, क्षेपणास्त्र तंत्रज्ञान, आणि भारताच्या संरक्षण क्षमतेच्या वाढीत मोठे योगदान दिले.
प्रश्न ५: डॉ. कलाम यांचा विद्यार्थी म्हणून अनुभव कसा होता?
उत्तर: विद्यार्थी म्हणून डॉ. कलाम अत्यंत जिज्ञासू आणि मेहनती होते. आर्थिक अडचणी असूनही त्यांनी आपल्या शिक्षणाला प्राधान्य दिले.